Wat wordt bedoeld met een nalatenschap?

Na het overlijden laat een overledene zijn vermogen na aan zijn erfgenamen. Deze erfgenamen moeten dan een reeks verplichte of noodzakelijke wettelijke en administratieve stappen ondernemen, zoals het indienen van een aangifte van nalatenschap.

Wanneer spreekt men van een nalatenschap?

De "nalatenschap" van een persoon vangt aan of ”valt open” wanneer het overlijden officieel is vastgesteld. De datum van overlijden is de datum die vermeld staat op de "overlijdensakte" die door de gemeente wordt gehouden. Uzelf of de begrafenisondernemer kan hier een uittreksel of afschrift van bekomen.

Het is deze datum die het begin van de nalatenschap aangeeft. De wet gaat ervan uit dat de erfgenamen de nalatenschap kunnen voortzetten vanaf deze dag.

Evenwel treedt er in de praktijk een zekere vertraging op tussen het openvallen van de nalatenschap en het moment waarop u uw erfdeel daadwerkelijk ontvangt (bijvoorbeeld omdat de bankrekeningen geblokkeerd zijn of de woning door iemand anders wordt betrokken.).

De belangrijkste vragen in verband met de nalatenschap

In dit artikel geven wij u de meest voorkomende vragen waarmee u als erfgenaam te maken krijgt.

Wie zijn de erfgenamen?

Zodra de nalatenschap is opengevallen moet u weten of u zelf een erfgenaam bent of wie en wie de (overige) erfgenamen zouden kunnen zijn.

Als er geen testament bestaat, worden de erfgenamen aangeduid op basis van de in het Burgerlijk Wetboek voorziene regels. Deze zijn dan standaard van toepassing (ook wel "wettelijke devolutie of erfopvolging" genoemd).

Om te weten of deze regels volledig van toepassing zijn of niet moet er worden nagegaan of de overledene een testament heeft opgesteld en wat daarin staat geschreven.

In geval van huwelijk kunnen bovendien bepaalde specifieke regels gelden.

Moet een erfgenaam de nalatenschap aanvaarden?

Als erfgenaam heeft u drie keuzemogelijkheden met betrekking tot de nalatenschap waarin u als erfgenaam optreedt:

• U kan de nalatenschap zuiver aanvaarden

• U kan de nalatenschap aanvaarden “onder voorrecht van boedelbeschrijving”

• U kan de nalatenschap verwerpen

Waaruit bestaat de nalatenschap?

Kort gezegd: de nalatenschap bestaat uit alles wat de overledene nalaat.

Dit omvat de goederen die de overledene had. Deze kunnen tastbaar zijn (materieel):

• roerende goederen (auto, kledij, meubelen, postzegelverzameling…)

• onroerende goederen (huis, bouwgrond, weide…)

Maar ook ontastbaar (immaterieel): geld op de bankrekening, aandelen, levensverzekering, ...

• de schulden die de overledene op het ogenblik van zijn overlijden nog moest betalen (hypothecaire lening, autolening, belastingen...)

Samen met de andere erfgenamen zult u een oplijsting moeten maken van deze zaken.

Bovendien moet ook de correcte waarde worden gegeven aan elk van deze zaken.

Deze gegevens moeten dan worden verwerkt op de juiste juridische wijze in een aangifte van nalatenschap die bij de bevoegde belastingdienst moet worden ingediend. Op basis hiervan – en indien correct gedaan – zal de fiscus u vragen erfbelasting (vroeger ook wel successierechten) te betalen.

Deze aangifte van nalatenschap is nodig om aan uw fiscale verplichtingen inzake erfbelasting te voldoen.

Deze is ook nodig om verder te gaan met de verdeling van de nalatenschap tussen de verschillende erfgenamen.

Hoe kan ik de bankrekeningen deblokkeren?

De bank is verplicht de rekeningen van de overledene te blokkeren zodra zij van het overlijden op de hoogte is gebracht. Om de rekeningen te deblokkeren, moet u een attest van erfopvolging aan de bank kunnen voorleggen.

Sommige uitgaven kunnen van de rekening worden betaald zelfs als deze nog geblokkeerd is. Bijvoorbeeld begrafeniskosten, ziekenhuiskosten of bepaalde dringende kosten.

De overlevende partner (gehuwd of wettelijk samenwonend), die nog niet beschikt over een attest of akte van erfopvolging, kan verzoeken om als voorschot voor dringende uitgaven de helft van het bedrag dat op alle rekeningen staat te ontvangen, met een maximum van 5.000 euro. Daartoe volstaat het zich tot de bank te wenden met een bewijs van huwelijk of wettelijke samenwoning. Let op dat je u (!) niet meer dan 5.000 euro uitgeeft of u zou door de fiscus als stilzwijgend aanvaardend kunnen worden beschouwd.

Vanaf wanneer kunnen de erfgenamen de nalatenschap verdelen?

In principe kunt u de nalatenschap verdelen onder de verschillende wettelijke erfgenamen zodra zijde verklaring van erfrecht hebt verkregen en er geen fiscale belemmeringen voor hen bestaan.

De verdeling van de tegoeden kan evenwel vertraging oplopen wanneer er onenigheid bestaat tussen de erfgenamen.

Wat moet ik melden aan de belastingdienst?

Elke erfgenaam is verplicht een aangifte van nalatenschap bij de bevoegde belastingdienst in te dienen. Dit document moet een reeks verplichte gegevens bevatten, alsmede alle andere vermeldingen specifiek aan uw situatie opdat de fiscus zou kunnen berekenen hoeveel erfbelasting er verschuldigd is.Dit betreft in de eerste plaats de beschrijving en de waarde van alle bezittingen van de overledene. Indien er gegevens ontbreken ziet de fiscus dit (na het verstrijken van de aangiftetermijn) als moedwillig verzwegen feiten (“verzuim”) en zal hiervoor een boete worden opgelegd.

Hoe verloopt de betaling van de erfbelasting?

De erfbelasting wordt door de belastingdienst vastgesteld (in gekohierd) op basis van de aangifte van nalatenschap die door de erfgenamen werd ingediend.Elke erfgenaam betaalt erfbelasting op zijn of haar aandeel in de nalatenschap.

Wat zijn de andere stappen na een overlijdensgeval?

Naast de wettelijke procedures moet u ook een aantal andere stappen na het overlijden van uw familielid ondernemen.

In principe zult u de contracten afgesloten door de overledene moeten stopzetten en waar nodig op de juiste wijze opzeggen (telefoon, gas, diverse abonnementen, enz.), derden op de hoogte moeten brengen van het overlijden (pensioen, werkgever, verzekeringen, enz.) en ook dien post moeten beheren.

Afhankelijk van de situatie zullen ook andere praktische stappen moeten worden ondernomen. Bijvoorbeeld het verhuizen van de meubels uit het huis, het beheren/afsluiten van de sociale netwerken, het verkopen van bepaalde goederen (auto, meubelen...), een nieuwe eigenaar voor de huisdieren vinden, enz.