Waarom en hoe verwerp ik een nalatenschap?
Wist u dat jaarlijks duizenden Belgen een nalatenschap verwerpen, hoewel het mogelijk is om online een aangifte van nalatenschap in te dienen? Als erfgenaam bent u immers nooit verplicht om het deel van de erfenis dat u toekomt te aanvaarden. Het is nochtans vrij eenvoudig om een erfenis te weigeren als u daar een goede reden voor hebt, aangezien uw beslissing niet zonder gevolgen is voor uw familie-erfenis. Naast weigeren op te draaien voor de schulden van een overledene of niet betrokken willen raken in een nalatenschap waarbij verschillende erfgenamen elkaar de ogen uitkrabben, bestaan er nog verschillende andere aanvaardbare redenen.
De drie mogelijkheden in de Belgische wet
De Belgische wet biedt u drie mogelijkheden:
de nalatenschap aanvaarden;
de nalatenschap aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving;
de nalatenschap verwerpen.
Er kunnen tal van redenen zijn waarom erfgenamen een erfenis weigeren, bijvoorbeeld:
Niet willen opdraaien voor de schulden van de overledene of geen zin hebbeneen nalatenschap te beheren die zo goed als leeg is.
Uw bloedverwanten in neergaande lijn laten profiteren van deze erfenis door ze direct aan hen door te geven.
Andere redenen van persoonlijke en familiale aard, bijvoorbeeld een conflict tussen erfgenamen.
Uw deel van een erfenis verwerpen omdat u geen successierechten wilt betalen bijvoorbeeld, is geen beslissing die u lichtvaardig mag nemen. In dit artikel overlopen we de redenen die u ertoe kunnen aanzetten een nalatenschap te verwerpen, de gevolgen van deze beslissing en de te volgen procedure.
Waarom een nalatenschap verwerpen?
1. Om de schulden van de overledene niet te moeten betalen
Een eerste reden die u ertoe kan aanzetten uw deel van de erfenis te verwerpen: gewoon omdat de overledene misschien schulden nalaat. Deze maken, net zoals de goederen van de overledene, deel uit van de nalatenschap.
Soms bedraagt dit passief van de nalatenschap, dus alle schulden samen, meer dan het bedrag van het actief van de nalatenschap en vormt het alle in de erfenis nagelaten goederen. Men spreekt dan van een deficitaire nalatenschap. Als u dit passief, als erfgenaam, niet wenst te betalen, hebt u het recht de nalatenschap te verwerpen.
Let op: een erfenis weigeren om de schulden van de overledene niet te moeten betalen, houdt in dat de erfenis automatisch overgaat op uw erfgenamen die ze, naar keuze, kunnen weigeren of aanvaarden.
Advies van Legacio: neem altijd rustig de tijd om een nalatenschap met uw eigen bloedverwanten in neergaande lijn te overleggen. Zo hebt u bijvoorbeeld geen interesse in een pand dat in zeer slechte staat is omdat er schulden afbetaald moeten worden of renovaties nodig zijn, terwijl een van uw kinderen de verschuldigde bedragen met een krediet wil financieren, het goed wil renoveren en er vervolgens zelf wil gaan wonen.
2. Om uw bloedverwanten in neergaande lijn ervan te laten profiteren
U kunt er ook voor kiezen de nalatenschap te verwerpen zodat uw eigen bloedverwanten ervan kunnen profiteren. Misschien hebt u deze goederen helemaal niet nodig. In dat geval kunt u de erfenis weigeren zodat ze direct overgaat op de volgende generatie.
Dit mechanisme wordt de “generatiesprong” genoemd en zorgt ervoor dat u bespaart op successierechten en kosten niet twee keer moet betalen (door de nalatenschap te aanvaarden, worden deze goederen een eerste keer belast, en vervolgens een tweede keer bij uw overlijden wanneer uw kinderen of familieleden op hun beurt erfgenaam worden).
Maar let op: dit principe geeft u niet noodzakelijk de mogelijkheid het bedrag van de betaalbare successierechten te verminderen omdat er in bepaalde gewesten in België een principe bestaat dat de fiscus verhindert “benadeeld” te worden door een generatiesprong waardoor, zoals u zich kunt voorstellen, de fiscus minder recht van overgang ontvangt. Meer weten? Louise, een van onze successiespecialisten, heeft alle informatie over de generatiesprong bij de nalatenschap gebundeld.
Hoeveel kost het om een nalatenschap te weigeren?
De tarieven om een erfenis te verwerpen variëren naargelang het bedrag van de erfenis:
Als het actief van de nalatenschap erg laag of deficitair is (meer schulden dan activa), kunt u de verwerping gratis ondertekenen bij de notaris. (Dit is een van de belangrijkste redenen van een erfgenaam om te weigeren, want aanvaarden betekent dat u opdraait voor de schulden van de overledene).
Merk op dat er wel notariskosten voor een nalatenschap (administratieve kosten, dossierbeheer…) betaalbaar zijn door de familie die erft. Deze worden altijd berekend volgens een percentage van het brutoactief en vaak na een boedelbeschrijving van de erfenis waarbij het exacte bedrag van de erelonen van het notariskantoor wordt bekendgemaakt. Aangezien de erfenis is klein is, kunnen de kosten een forfait van enkele tientallen euro’s bedragen. Het is raadzaam om dit na te vragen bij de notaris op wie u een beroep doet bij opening van uw dossier om verrassingen achteraf te vermijden. Hij kan u dan informeren over de basistarieven.
Zodra het actief van de nalatenschap meer bedraagt dan 6.000 euro, wordt de akte betaalbaar. Vraag opnieuw bij de start van het dossier naar de erelonen van de notaris. Voor dit type document moet u toch rekening houden met enkele honderden euro’s.
Bij deze erfenis wordt er vaak een boedelbeschrijving opgemaakt waarbij de totale waarde van de nalatenschap wordt bepaald en die zowel de onroerende als de roerende goederen, wagens, kunstwerken, bankactiva enz. bevat, die samen het vermogen van de overledene uitmaken en dus zullen worden belast. De boedelbeschrijving is een prestatie die de erfgenamen aan de notaris moeten betalen. Zo’n overzicht vereist vaak een verplaatsing naar de woonplaats van de overledene en is altijd onderhevig aan erelonen.
Strategieën om de kostprijs van een weigering van nalatenschap te beperken
Helaas bestaat er niet echt een manier om de kostprijs van een weigering van een erfenis te verlagen en de successierechten te verminderen. Het bij wet vastgelegde barema om te weten of de verwerping gratis of betalend is, is bindend en voor 2023 vastgelegd op 6.093,20 euro (dit bedrag wordt jaarlijks geïndexeerd).
De enige oplossing om de prijs van deze weigering van de nalatenschap zoveel mogelijk te verlagen, is om zorgvuldig een notaris uit te kiezen die voor u de verklaring van verwerping opmaakt en uit te kijken voor eventuele extra kosten.
Maar zelfs als het actief van de nalatenschap die u wilt weigeren niet meer bedraagt dan het in de Belgische wet vastgelegde maximumbedrag van 6000 euro en de verklaring van verwerping bijgevolg gratis wordt opgemaakt door de notaris (en u geen registratierechten verschuldigd bent), kan uw notaris bijkomende erelonen factureren voor opzoekwerk en extra controles die in uw geval noodzakelijk blijken.
Informeer u daarom vooraf over de opties en over de gevolgen en financiële implicaties van uw beslissing, vooral als u weet dat een verwerping een hele reeks andere, soms complexe stappen met zich meebrengt.
Wat zijn de gevolgen van een verwerping van een nalatenschap?
Een nalatenschap verwerpen is een belangrijke beslissing waarvan u de gevolgen goed moet inschatten:
- Als u een nalatenschap verwerpt, erft u niets en verliest u uw hoedanigheid van erfgenaam: aangezien u niet meer wordt beschouwd als een erfgenaam, ontvangt u geen van de goederen van de overledene, maar hoeft u zijn of haar schulden ook niet te betalen.
- Zodra een erfgenaam beslist om een nalatenschap waarvoor hij erfgenaam is te verwerpen (we noemen hem dan “verwerper”), gaat de nalatenschap over op de kinderen – die dus erfgenamen worden. Zij moeten dan op hun beurt beslissen of ze de nalatenschap willen aanvaarden of niet.
Let op: als de kinderen van de verwerper minderjarig zijn (wat vaker voorkomt dan gedacht), is een machtiging van de vrederechter vereist opdat ook zij een beslissing over de nalatenschap zouden kunnen nemen. Dit verzoekschrift aan de vrederechter bemoeilijkt de procedure en houdt bijkomende kosten in. Zodra de machtiging van de vrederechter is verkregen, kunnen alle personen die de nalatenschap willen verwerpen dat samen doen.
- De verwerping van een nalatenschap is definitief. Zodra de verwerping geregistreerd is, kunnen de verwerpers a priori hun beslissing niet meer terugdraaien, ook niet als ze achteraf vernemen dat de nalatenschap nog andere goederen bevat die in de eerste fase van de erfenis niet bekend waren.
Hoe verwerp ik een nalatenschap?
Bij wie kan ik terecht om een erfenis te weigeren?
Om een nalatenschap te verwerpen, moet u contact opnemen met een notaris naar keuze. Alle verwerpers kunnen zich samen aanbieden zodat hun verwerping in dezelfde akte wordt opgenomen. Hij zal dan alle modaliteiten toelichten voor de aangifte van nalatenschap en de weigering ervan.
Het is ook mogelijk om een persoon aan te stellen die de verklaring van verwerping in uw naam ondertekent indien u zich niet kunt verplaatsen of de notaris niet wenst te ontmoeten.
Weet dat Legacio u ook kan begeleiden tijdens het verwerpingsproces: wij kunnen u immers in contact brengen met een notaris en u adviseren over de te volgen procedure.
Maar voorzichtigheid is geboden, want de kans bestaat dat u de erfenis de facto aanvaardt door een daad te stellen die noodzakelijk de bedoeling om te aanvaarden insluit (terwijl u de nalatenschap wilde verwerpen). Dat noemen we destilzwijgende aanvaarding van de nalatenschap. Dat is bijvoorbeeld het geval als u beslist te gaan wonen in een onroerend goed dat eigendom was van de overledene of als u geld op de rekeningen van de overledene gebruikt terwijl de nalatenschap nog niet is afgesloten en dat u normaal gezien niet mag gebruiken.
Denk eraan dat bij een overlijden alle tegoeden verplicht moeten worden geblokkeerd. Om bankrekeningen te deblokkeren moet u aan de bank een door de notaris opgesteld attest van erfopvolging overmaken, maar opgelet: door het geld van de overledene te gebruiken, wordt u niet vrijgesteld van toekomstige successierechten, wees dus voorzichtig alvorens hiervan te profiteren.
Legacio kan u helpen
Hebt u een beslissing genomen en bent u vastbesloten om de nalatenschap waarop u recht heeft te verwerpen? Hebt u nog vragen en wenst u het advies van een expert? Aarzel dan niet en neem contact op met een jurist van Legacio. Wij beantwoorden graag al uw vragen en begeleiden u doorheen de procedure bij de notaris.