Successierechten tussen broers en zussen

Als een overledene geen erfgenamen van eerste orde heeft, dit wil zeggen noch een echtgenoot/echtgenote noch bloedverwanten in rechte lijn (kinderen en kleinkinderen), gaat zijn of haar erfenis over op de erfgenamen van tweede orde, namelijk de eventuele bloedverwanten in opgaande lijn (ouders, grootouders) en broers en zussen. 

Maar wat zijn de gevolgen op het gebiedvan de successierechten ? Hoe moet je zo’n soortnalatenschap beheren? Waarop moet je letten? Legacio legt het uit.

Nalatenschap tussen broers en zussen in het erfrecht

Er is een nalatenschap tussen broers en zussen wanneer iemand sterft zonder kinderen of langstlevende echtgenoot/echtgenote. 

Het is dus volledig legitiem dat zij de nalatenschap van de overledene verkrijgen op voorwaarde, zoals het geval is voor elke andere erfgenaam, dat ze de procedure voor de afhandeling van de nalatenschap naleven: ze moeten namelijk binnen de vier maanden eenaangifte van nalatenschap indienen zoals bij wet bepaald en de door de fiscus gevorderdesuccessierechten betalen.

Wat de successierechten betreft, is het belangrijk om te weten dat broers en zussen niet worden beschouwd als erfgenamen in rechte lijn voor de betaling van deze erfbelastingen.

Afhankelijk van het Gewest waarin de erfenis wordt belast (het laatste Gewest waar de overledene verbleef) en de omvang van het erfdeel, ligt het tarief van de successierechten voor broers en zussen tussen 20% en 65%.

Deze hoge successierechten kunnen soms moeilijk te betalen zijn. Er bestaan altijd oplossingen als een erfgenaam de gevorderde belasting niet kan betalen.

De volgorde van erfgenamen als er geen testament is

Als een overledene geen laatste wilsbeschikking of testament heeft opgesteld, geldt voor de regeling en verdeling van de nalatenschap het principe van de wettelijke erfopvolging.

Dat betekent dus dat de nalatenschap wordt verdeeld volgens de wettelijke bepalingen. De wet verdeelt erfgenamen in vier categorieën volgens bloedverwantschap: 

• Erfgenamen in eerste lijn: dat zijn alle bloedverwanten in rechte lijn, dus kinderen (ook adoptiekinderen), kleinkinderen, achterkleinkinderen…

• Erfgenamen in tweede lijn: dat zijn de bloedverwanten in rechte opgaande lijn, dus ouders, plus de broers en zussen (alsook halfbroers en -zussen) en hun kinderen

• Erfgenamen in derde lijn: dat zijn de andere bloedverwanten in opgaande lijn, met andere woorden grootouders en overgrootouders

• Erfgenamen in vierde lijn: dat zijn ooms en tantes, neven en nichten, maar ook grootooms en groottantes

Daarnaast is er ook de langstlevende echtgenoot/echtgenote, die een speciale plaats inneemt in de nalatenschap en van wie de rechten afhangen van zijn of haar burgerlijke staat (gehuwd, wettelijk samenwonend, feitelijk samenwonend…).

Verder moet je weten dat de verschillende voornoemde categorieën elkaar uitsluiten. Dat betekent dat erfgenamen van “bovenliggende” categorieën voorrang hebben op onderliggende categorieën. Met andere woorden, als er erfgenamen in eerste en tweede lijn zijn, maken alleen de erfgenamen in eerste lijn aanspraak op de erfenis. De erfgenamen in tweede lijn krijgen in deze nalatenschap niets.

Een ander voorbeeld: als een overledene enkel erfgenamen in tweede lijn heeft, dus geen echtgenoot/echtgenote noch kinderen, maar enkel broers en zussen, zijn de broers en zussen de enige erfgenamen.

Voor de volledigheid moeten we er ten slotte nog aan toevoegen dat er ook de regel van de verwantschapsgraad bestaat. Deze houdt in dat als een overledene verschillende “soorten erfgenamen” van eenzelfde orde heeft, bijvoorbeeld tegelijkertijd kinderen en kleinkinderen (allemaal erfgenamen in eerste lijn), komt het vermogen toe aan de dichtste erfgenamen, in dit geval dus de kinderen (die altijd de mogelijkheid van een generatiesprong hebben als ze echt willen dat hun erfdeel naar hun eigen kinderen, dus de kleinkinderen van de overledene, gaat).

Impact van successierechten op goederen en activa

Zoals we aan het begin van het artikel hebben uitgelegd, kunnen de percentages van de successierechten tussen broers en zussen snel stijgen.

Ter herinnering, successierechten zijn een belasting op de erfenis die elke erfgenaam aan de fiscus moet betalen om zijn erfdeel te kunnen verkrijgen. De berekening ervan is gebaseerd op percentages volgens de verwantschapsgraad tussen de overledene en de persoon die erft, de laatste verblijfplaats van de overledene en het bedrag van het erfdeel. Er bestaan bovendien bepaalde verminderingen of kortingen op deze successierechten.

Als het bedrag van de successierechten te hoog is en de ervende broer of zus een dergelijk bedrag onmogelijk kan neertellen, zal hij of zij misschien verplicht worden bepaalde moeilijke beslissingen te nemen, zoals het verkopen van goederen of activa (een huis bijvoorbeeld) om deze belasting te kunnen betalen.

De voordelen van successieplanning

Zoals altijd, in het kader van een erfenis, is het ideaal om te anticiperen. Dit vergemakkelijkt over het algemeen het leven van iedereen en vermijdt een hoop miserie.

In het geval van een erfenis tussen broers en zussen, is successieplanning aan te raden aangezien de percentages van de successierechten al snel zeer hoog kunnen oplopen tot duizenden euro’s.

Via schenkingen bij leven kan je al beginnen met het verdelen van het vermogen onder familieleden, tegen een zo laag mogelijke kostprijs.

Bij eenschenking heb je doorgaans twee mogelijkheden: 

• een geregistreerde schenking (wat trouwens verplicht is in geval van een schenking van onroerende goederen): in dat geval moeten de zogenaamde schenkingsrechten worden betaald, die in elk geval lager liggen dan de klassieke successierechten. Zodra de schenking is uitgevoerd en geregistreerd, krijg je de garantie dat de goederen die deel uitmaakten van de schenking niet in de nalatenschap zullen worden opgenomen, en dat er op deze goederen dus nooit successierechten zullen worden gevorderd;

• een niet-geregistreerde schenking (wat enkel mogelijk is in het geval van roerende goederen): in dit geval betaal je geen schenkingsrechten. Dit is een besparing, maar ook een risico. Wanneer de schenking niet geregistreerd is en de schenker sterft binnen een bepaalde “termijn”, namelijk drie jaar in Brussel en vijf jaar in Vlaanderen en Wallonië, worden de goederen toch opgenomen in het belastbaar vermogen en zullen er bijgevolg wel successierechten betaald moeten worden.

Goed om te weten: elke schenking kan nog worden geregistreerd als de gezondheidstoestand van de schenker zou achteruitgaan bijvoorbeeld. Er bestaan bovendien ook verzekeringen voor het dekken van deze rechten.

Gezien het hoge bedrag van de successierechten, heeft een persoon zonder echtgenoot/echtgenote of kinderen er dus alle belang bij zijn of haar nalatenschap te plannen (successieplanning), bijvoorbeeld via schenkingen. Zo wordt er vermeden dat een groot deel van het vermogen zou worden belast en naar de Staat gaat, of dat broers en/of zussen verplicht zouden worden een deel van het vermogen te verkopen om deze rechten te kunnen betalen.

Fiscale verplichtingen met betrekking tot successierechten

Zoals we in dit artikel hebben gezien, zijn successierechten een factor die we niet over het hoofd mogen zien bij een nalatenschap, zeker als deze plaatsvindt tussen broers en zussen.

Ter herinnering, vanaf het moment dat de aangifte van nalatenschap van de overledene werd ingediend, stuurt de belastingadministratie een uitnodiging tot betaling naar de erfgenamen met daarin de berekening van de rechten die bij voorkeur binnen zes maanden na het overlijden betaald dienen te worden.

In welk geval dan ook, als u erfgenaam bent in een nalatenschap, laat u dan steeds begeleiden door een expert in het erfrecht. De procedures zijn erg complex en er bestaat een aanzienlijk (en kostelijk) risico op fouten. Of het nu gaat over een erfenis in rechte lijn of niet, een jurist die gespecialiseerd is in het erfrecht houdt rekening met al deze parameters zodat alle formaliteiten correct zijn vervuld, binnen de wettelijke termijnen.